Obecny stan prawny – przeciwdziałanie mobbingowi
Jak wynika z Kodeksu pracy – z art. 94³ § 1 K.p., pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. Jednocześnie nie precyzuje, w jaki sposób to przeciwdziałanie ma następować. Niewątpliwie jednak, poszczególne działania pracodawcy mają zmierzać do ochrony pracowników przed mobbingiem, ale mają też chronić pracodawcę.
Pracodawca, który faktycznie podejmuje działania profilaktyczne może zwolnić się z odpowiedzialności w przypadku, gdy wystąpienie mobbingu narazi go na szkodę.
Trzeba wyraźnie wskazać, iż przywołany powyżej przepis nakłada na pracodawcę odpowiedzialność, niezależnie od tego kto w miejscu pracy i w jakim stopniu stosuje mobbing i wobec kogo.
Odpowiedzialność ta może wynikać z winy pracodawcy, czyli sytuacji w której on sam lub przy pomocy swoich przedstawicieli jest sprawcą mobbingu. Będzie tak wówczas, kiedy pracodawca jest osobą fizyczną zatrudniającą pracowników. Jednakże może ona być również efektem zaniedbania obowiązku przeciwdziałania mobbingowi.
Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi
Przeciwdziałanie mobbingowi sprowadza się do podjęcia faktycznych działań, które będą zmierzać do ochrony przed wszelkimi nieprawidłowościami występującymi w zakładzie pracy.
Pracodawca nie podejmujący w tym zakresie żadnych działań bądź też mający świadomość występowania w jego zakładzie pracy mobbingu – jest winny mobbingowi.
Pracodawca odpowiada również na zasadzie ryzyka podmiotu zatrudniającego za sytuacje mobbingowe mogące mieć miejsce w zakładzie pracy. Będąc gospodarczo silniejszą stroną stosunku pracy powinien mieć więc świadomość tego, co dzieje się w jego zakładzie pracy. A w efekcie zobligowany jest do tego, aby poczynić wszelkie możliwe zabezpieczenia przed tym zjawiskiem.
Dlatego też warto się zastanowić, czy do przeciwdziałania mobbingowi nie powinien zostać zobligowany również pracownik.
Występowanie mobbingu – zwłaszcza wśród pracowników stanowi o naruszeniu podstawowych obowiązków przez pracownika. W tym obowiązku dbania o dobro zakładu pracy.
Obowiązki pracownika
Obowiązki pracownika to zespół norm prawnych dotyczący zasad wykonywania pracy zawartych w ogólnie obowiązujących przepisach prawa pracy, jak i w wewnętrznych regulacjach obowiązujących u danego pracodawcy.
>>> Czy musisz zwolnić się z pracy, by założyć sprawę o mobbing?
O obowiązkach pracowników stanowi art. 100 K.p. Zgodnie z nim pracownik jest obowiązany wykonywać swoją pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę, a także z zasadami współżycia społecznego.
Obowiązki wymienione w przywołanym przepisie dotyczą wszystkich pracowników, bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy, czy zajmowanego stanowiska.
W szczególności do obowiązków pracownika należy:
- Przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
- Przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
- Przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
- Dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachowywać w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
- Przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
- Przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Wprawdzie żaden z przepisów nie określa obowiązku pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi przez pracownika. Jednak można go wywieźć z powinności dbania o dobro zakładu pracy, jak i przestrzegania zasad współżycia społecznego.
Obowiązek pracownika dbania o dobro zakładu pracy
Pracownik ma również obowiązek dbania o dobro zakładu pracy (orzeczenie SN z dnia 29 stycznia 1975 r.), w którym podkreślono, iż pracownik ma nie tylko prawo, ale także obowiązek przeciwdziałania złu, które obserwuje na terenie zakładu pracy.
>>> Kiedy możemy mówić o mobbingu podczas pracy zdalnej?
Z tego obowiązku wynikają powinności właściwego postępowania pracownika w konkretnych sytuacjach – przykładem mogą być właśnie sytuacje naruszające wewnętrzne przepisy dotyczące zachowań i ujawnianych postaw – w tym te odnoszące się do zjawiska mobbingu.
Obowiązek pracownika przestrzegania zasad współżycia społecznego
Jak wskazano powyżej, pracownik ma również obowiązek przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Zasady współżycia społecznego to ustalone w społeczeństwie wartości i poglądy moralne.
Pojęcie to oznacza zasady moralnego (etycznego, właściwego) i uczciwego postępowania.
W praktyce są to pożądane sposoby zachowania się członków społeczeństwa wobec siebie. Przy czym to nic innego, jak element prawa zwyczajowego, związany z funkcjonowaniem danej społeczności.
W przepisach prawa natomiast, obowiązek pracownika przestrzegania zasad współżycia społecznego jest prawnym obowiązkiem stosowania norm o charakterze pozaprawnym, zwłaszcza norm moralnych i zwyczajów.
>>> Czy pracodawca może być ofiarą mobbingu?
Ma to zapewnić ukształtowanie właściwej atmosfery w miejscu pracy, nacechowanej wzajemną życzliwością, opartej na duchu współpracy, szacunku, zachowaniu odpowiedniej kultury osobistej w miejscu pracy i wzajemnej pomocy w różnych sytuacjach.
Obowiązek pracownika sumiennego i starannego wykonywania swoich obowiązków
Obowiązek ten obejmuje również powstrzymywanie się poza miejscem i czasem pracy od takich zachowań, które wywołują lub potęgują wzajemnie negatywny stosunek współpracowników i konflikty w środowisku pracy na tle przynależności do różnych działających u pracodawcy organizacji związkowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2008 r., I PK 2/08).
Kwestia przestrzegania obowiązku przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy wiąże się również z działaniami i zachowaniami poszczególnych pracowników.
Ponieważ mobbing jest zjawiskiem niedopuszczalnym to niedopuszczalne są również zachowania pracowników, które będą nosić znamiona mobbingu. Wynika to natomiast z prawidłowo realizowanych obowiązków przez pracowników.
Tak wypowiedział się między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 marca 1998 roku (I PKN 570/97, OSP nr 7-8/1999, s.348).
Sąd orzekł, iż podstawowym obowiązkiem pracowniczym jest każdy, którego naruszenie naraża istotny interes pracodawcy.
>>> Poznaj środki ochrony godności pracownika
Podkreślił również, że kwalifikacja prawna ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych powinna uwzględniać w jakim stopniu dochodzi do zagrożenia interesów pracodawcy.
Przy dokonywaniu kwalifikacji zachowania pracownika jako ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych ustawodawca wymaga, by stanowiło ono po pierwsze naruszenie obowiązków podstawowych, a po drugie by znamionowała je ciężka wina (tzw. subiektywna), przez którą rozumie się umyślność lub rażące niedbalstwo oraz po trzecie – by czyn pracownika stanowił poważne zagrożenie dla interesów pracodawcy.
Sankcje dla pracownika za naruszenie obowiązku
Pracownik, który stosuje wobec innych pracowników działania mobbingowe może ponieść odpowiedzialność porządkową, jak i dyscyplinarną oraz materialną.
Jak wykazano powyżej, stosowanie mobbingu jest działaniem niedopuszczalnym, naruszającym porządek i dyscyplinę pracy. Może więc skutkować nałożeniem na pracownika kary porządkowej, w myśl art. 108 K.p.
Gdy stosowane przez sprawcę mobbingu działania lub zachowania są intensywne i narażają pracodawcę na szkodę, może on zwolnić takiego pracownika.
Może w tym celu zastosować rozwiązanie umowy o pracę (art. 30 K.p.) lub wypowiedzenie bez zachowania okresu wypowiedzenia (art. 52 K.p). Stosowanie wobec innych mobbingu będzie ciężkim naruszeniem obowiązków przez pracownika.
>>> Przeczytaj także o zespole stresu pourazowego w mobbingu
Z kolei w sytuacji, gdy pracodawca poniósł szkodę i na mocy orzeczenia sądowego zobowiązany został do zapłacenia odszkodowania lub zadośćuczynienia mobbingowanemu pracownikowi, ale sam nie był mobberem, może dochodzić od sprawcy mobbingu zapłaty. Roszczenie to nazywane jest regresowym.
Dualistyczne podejście do obowiązku przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy – choć jeszcze nie przesądzone – podkreśla, jak negatywne jest to zjawisko.
Podkreśla również, jak silna powinna być presja na to, aby pracodawcy dążyli do uczynienia miejsca pracy wolnym od mobbingu.
dr Karolina Sikorska-Bednarczyk
prawniczka
Zdjęcie Campaign Creators pochodzi z Unsplash
***
Doktor nauk prawnych!
Dzisiaj 1-2 maja 2024 roku w Polsce świętujemy wejście Polski do Unii Europejskiej.
Ja jednak świętuję coś jeszcze 🙂
Otóż 20 lat temu, w 2004 roku właśnie w tym okresie zaczęła się moja przygoda z mobbingiem.
W tym czasie, trafiłam do Stowarzyszenia Antymobbingowego im. Barbary Grabowskiej w Gdańsku i zostałam przyjęta jako wolontariusz [Czytaj dalej…]
{ 2 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
Czy w tytule jest błąd?
Przeciwdziałanie mobbingowi jest obowiązkiem pracodawcy ?!
Dziękuję za komentarz. Tytuł jest przewrotny, zachęcam do przeczytania całego artykułu. Owszem jest ustawowym obowiązkiem pracodawcy, ale jak wynika z tekstu również i pracownika. Pozdrawiam serdecznie.